.2322,9 - 29(18) - 3 - 5 - 14 - 2 - 1 - deel 4

Het vierde deel van onze reis door Schotland. Lees ook deel 1, deel 2 en deel 3.

Na de drukke eerste week en dan met name de afgelopen twee dagen, waren we de distilleerderijen nog steeds niet moe. Bij elke distilleerderij zijn we wel iets tegengekomen dat we nog niet helemaal begrepen hadden van andere distilleerderijen, iets dat juist volledig anders is of wat bijvoorbeeld de filosofie is van de eigenaars achter het maken van het levenswater.  En, nu we dan toch in Speyside zijn, kunnen we net zo goed het hart van de whiskywereld beter gaan verkennen. Omdat in de regio zo'n grote hoeveelheid distilleerderijen liggen moesten we keuzes gaan maken.

.benromach

We waren al bij de kleinste distilleerderij van Islay geweest (Kilchoman), als eerste op onze tocht terug naar het zuiden reden we langs de kleinste distilleerderij van Speyside: Benromach. 's Morgens vroeg waren we, voor de opening van het visitor's centre als eerste aanwezig. Een leuk klein boerderij-achtige distilleerderij, die eigendom is van "onafhankelijke" bottelaar Gordon & McPhail. We waren getuige van de enige (!) mout levering van de maand, zó klein zijn ze bij Benromach. Naast de distilleerderij is een klein museumpje, waar oude en opengewerkte materialen te vinden zijn, die vaak alleen in een actieve distilleerderij te vinden zijn. Omdat we verder wilden rijden hebben we alleen wat samples en een glas gekocht en geen tour ondernomen. Ook hier dus weer iets voor de volgende reis bewaard.

.glen moray

Glen Moray. Staat midden in een woonwijk in Elgin, oogde ons een beetje rommellig, maar dat kan komen door de voorbereidingen voor het festival van het komende weekeinde. Ook hier hebben we de tour overgeslagen omdat we vonden niet overal een tour te kunnen doen, dus hebben we in het winkeltje alleen een glas meegenomen als souvenir. 

De volgende is één van de mooiste locaties van onze tour; Strathisla, het thuishonk van Chivas Regal, of, zoals onze, 39 jaar in dienst zijnde tourguide Tom vertelde, "geen Chivas zonder Strathisla". Tom zat vol met mooie annekdotes over onder andere hoe hij ooit een vrachtwagen vol met gerst heeft doorgestuurd, puur en alleen op de geur van het gerst; de chauffeur had eerder in de week vis vervoerd. Tegelijkertijd was hij (niet als eerste tijdens onze reis) een beetje verbitterd was over het feit dat veel ambachtelijke banen de afgelopen decennia verdwenen zijn door de invoering van de automatisering en dat de huidige stillman (zijn oude functie) niet meer doet dan de temperatuur van de ketel in de gaten houden en een paar knoppen op een computer indruk als het maar iéts mis dreigt te gaan.

.strathisla

In de twee sets ketels, bestaande uit een bolle, korte wash still met de lyne arm omhoog en een hoekige, bijna vierkante spirit still, met de lyne arm omlaag wordt ongeveer 2,4 miljoen liter per jaar geproduceerd, waarvan 10% als single malt op de markt wordt gezet en de rest vormt de basis voor Chivas Regal, samen met de single malt van Longmore. 

.the glenfiddich

Vervolgen we onze trip richting één van de grootste single malt producenten van Schotland: Glenfiddich. Glenfiddich is één van de weinige distilleerderijen in Schotland die sinds de oprichting in 1887 nu nog steeds in handen is van dezelfde familie. De familie heeft nog een grote zeggenschap over het reilen en zeilen binnen het bedrijf en vind het belangrijk dat de ambachten zoveel mogelijk in stand gehouden blijven. Op de werkvloer zien we dan ook veel hard werkende mensen die er samen voor zorgen dat het process in gang blijft. Van de hele reis moet Glenfiddich de grootste mash tuns hebben en dan ook nog eens twee stuks. De grootte en aantallen zal te maken heeft met de lage snelheid van alle processen in het bedrijf; de mash tuns doen een uur of 6 over één sessie en in één van de 24(!) houten wash backs fermenteert de wort gedurende zo'n 72 uur tot de bruikbare wash. Deze wash verdwijnt vervolgens in één van de vijf wash stills, die op hun beurt weer in acht spirit stills worden verwerkt tot ongeveer 10 miljoen liter new make spirit. De acht spirit stills zijn overigens vier sets van twee, waarbij er een duidelijk verschil zit tussen de beide vormen van één set, die ná distilleren weer samengevoegd worden. Glenfiddich heeft als één van de laatsten haar eigen cooperage, rijpt ongeveer 200.000 vaten on-site en doet het grootste deel van de botteling ook op eigen terrein.

.the balvenie

Ik pas de volgorde een klein beetje aan om naar the Balvenie te gaan. We hebben een dag van tevoren een tour geboekt, omdat the Balvenie niet zomaar open is voor bezoekers. We werden met een groepje van negen mensen ontvangen in een soort woonkamer met een vers gezet kopje koffie en een uiterst droog Walker's koekje, waarna we een oranje hesje aangetrokken kregen om het terrein over te mogen lopen.

The Balvenie is net als the Glenfiddich eigendom van dezelfde familie. Was het bij The Glenfiddich al duidelijk dat de familie het ambacht hoog in het vaandel heeft, bij the Balvenie ligt dit er nog veel dikker bovenop. Men mout en droogt een klein deel (circa 10%) van het gebruikte gerst zelf, volgens traditionele methodes, zoals we al gezien hebben bij Springbank, al gebeurt het hier op iets grotere schaal. De machines die gebruikt worden om de gemoute gerst te transporteren, stammen grotendeels nog uit 1892, de periode dat de distilleerderij gebouwd is. Van de ongeveer 48 uur in de kiln wordt zo'n acht uur turfrook gebruikt, de rest gebeurt boven kolen. Wat ik bijzonder vond, is dat we kniediep in de kiln mochten staan, terwijl deze een dikke laag gerst aan het drogen was in een verstikkende hoeveelheid turfrook. 

Ook hier staan 2 mash tuns, al wordt één van de twee alleen gebruikt voor de zuster-distilleerderij Kininvie*, die op het terrein staat van the Balvenie. De mash tun maakt voortdurend voldoende wort (die we weer mochten proeven) om één van de 19 houten wash backs gevuld te houden, zodat deze daar ongeveer 72 uur op kunnen gaan fermenteren. De hieruit voortvloeiende wash (ook geproefd), wordt gedistilleerd in één van de vijf wash stills en zes spirit stills, die samen ongeveer 5,6 miljoen liter new make spirit per jaar maken.

.warehouse 24

The Balvenie maakt gebruik van dezelfde cooperage als the Glenfiddich, op eigen terrein, die we ook van dichter bij hebben bekeken. Hierna kregen we het moment suprême van de tour; we mochten het heiligdom van the Balvenie bezoeken; Warehouse 24, waar we ons de kans niet lieten ontgaan om een 20 cl flesje zélf te bottelen, rechtstreeks uit het vat met een dog. Het is een tweeling geworden; een flesje uit een 1996 gedistilleerd sherry-vat en een flesje uit een 1997 gedistilleerd first fill  bourbon-vat.

En dan is het tijd om verschillende Balvenies te proeven:

the Balvenie - new make spirit: 70,1%: oefff
the Balvenie - Signature 12: ±15% first fill sherry, ±40% first-fill bourbon, ±45% refill bourbon
the Balvenie - Double Wood 12: 100% bourbon, laatste ± 6 maanden op sherry
the Balvenie - Single Barrel 15: altijd first fill boubon (cask 9120: 9/8/1995 - 8/6/2011)

the Balvenie - portwood 21: mix van sherry & bourbon & 6-9 maanden finish op een port-pipe
the Balvenie - 30: lekker, maar niet voor die prijs.
the Balvenie - Tun 1401: Een (onbekende) selectie van verschillende vaten, gehuwd in marrying tun #1401. Misschien wel één van de lekkerste whisky's die ik ken. En dan bedoel ik LEKKER. Moet ik echt een keer goed proeven.

Je loopt hier als het ware in een werkend museum, wellicht omdat de familie de ambacht van het whisky maken in ere wil houden. Wij hebben echt genoten. Heerlijk...

* Op het terrein van the Balvenie ligt ook de Kininvie distilleerderij, waarvan de single malt de basis vormt van de Monkey Shoulder Blended Malt. Deze bestaat uit ca. 90-95% Kininvie en de rest is Balvenie en Glenfiddich. Kininvie is twee keer als single malt op de markt gebracht. Eén keer onder de naam Hazelwood 105, ter ere van 105e jaardag van de kleindochter van William Grant: Janet Sheed Robert en één keer als Hazelwood 107; ter ere van opening van terminal 5 op luchthaven Heathrow én de 107e verjaardag van Janet Sheed Robert (inmiddels is zij in 2012 op 110 jarige leeftijd gestorven).

Het laatste deel van onze reis door Schotland onderweg naar huis, via een aantal verrassingen, in deel 5.